چهل‌سالگی در بیم و امید: جستاری در سرمایه اجتماعی و آینده جمهوری اسلامی ایران

کتاب «چهل سالگی بیم و امید؛ جستاری در سرمایه اجتماعی و آینده جمهوری اسلامی ایران» مانیفستی بر رویکرد واقع گرایی انقلابی است که محصول دغدغه و ترجمان تلاش هسته افکار عمومی و تغییرات اجتماعی مرکز رشد دانشگاه امام صادق علیه السلام و نیز هسته ارتباطات سیاسی دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات است که در آن تحولات سرمایه اجتماعی کشور با تمرکز بر دیدگاه های رهبری رصد و تحلیل شده است. در مقدمه این کتاب سید مجید امامی به تقریر مسئله کتاب حاضر می پردازد و معتقدست: در مقطع گذر از چهل سالگی بزرگ‌ترین و پر بسامدترین انقلاب نیمه دوم قرن بیستم؛ که رشته‌های متعددی از جریان‌ها و حتی نظم سیاسی استراتژیک در منطقه و حتی جهان معاصر را بازتولید نمود، دو رویکرد بسان دو لبه قیچی سیاست، سرمایه اجتماعی گران‌سنگ نظام را پاره و رشته‌های باقی‌مانده امر اجتماعی ما را پنبه می‌کند، آینده را بدتر از امروز و امروز را بدتر از گذشته می‌نمایاند. یک رویکرد بدبینی، بحران انگاری و خود تخریبی است که نظام اجتماعی و سیاسی را در معرض فروپاشی قریب الوقوع می بیند، همه راه ها را بسته و انبان تجربه و توفیق بیش از چهل ساله ما را خالی و تهی می‌داند و رویکرد دوم که آسیب‌شناسی آن کمتر مورد توجه و تقریر قرار گرفته است؛ خوش‌بینی، محافظه‌کاری، کتمان فقر و فساد و تبعیض باقی مانده از «میراث نااجتماعی توسعه» دولت رانتی و چالش‌های دین و دولت، نادیدن عارضه‌ها و امراض درون است. این رویکرد که ناخواسته، خستگان و معترضان به وضع موجود را به صف معاندان و برگشتگان می‌کشاند، بعضا تنها موضع و مأموریت وفاداران به نظام و انقلاب انگاشته می‌شود و در توافقی نانوشته و اپیدمیک، به گفتار تکراری و خسته کننده رسانه‌های سنتی و جمعی وفاداران و دلبستگان بدل می‌گردد. اما رویکرد سومی هم در این میان وجود دارد که معتقدان به آن از آن با عنوان «واقع گرایی انقلابی» نام می برند. واقع گرایی انقلابی اصالت را به اراده و عزم و حرکت ملی می دهد. در این نگاه ما هر کجای راه که باشیم، اگر حرکت کنیم و راه بیفتیم، رسیده ایم اما اگر حتی یک گام هم مانده به هدف باشیم و مبتلا به نخوت و رخوت و توقف شویم، نخواهیم رسید و ناکام خواهیم ماند. در واقع هیچ ملتی بدون امید به روزگار بهتر و اعتماد به نفس تحویل نیافریده است. این حقیقت توحیدی که «ان الله لا یغیروا ما بقوم حتی یغیروا ما بانفسهم» سرمشق فرهنگ سیاسی نوین انقلاب اسلامی و رهبران آن برای جامعه ایران بود و امروز بیش از هر زمان دیگر، لزوم احیا و از سرگیری این سرمشق احساس می شود. از این رو مؤلفان این کتاب بر اساس رویکرد سوم به بیان راهکارهای برون رفت از چالش مهم «روان شناسی سیاسی، گفتمانی و اجتماعی جامعه ایران در نسبت با جمهوری اسلامی ایران» می پردازند و در آن رصد میدانی تحولات سرمایه اجتماعی کشور و تمرکز بر دیدگاه و خط‌مشی‌های رهبر فرزانه انقلاب اسلامی مبنی بر امید و نگرش به آینده در افکار عمومی را مد نظر قرار می دهند. کتاب چهل‌سالگی در بیم و امید که بخش مهمی از آن در قالب تدوین گفتارهای همکاران دانشگاهی در سلسله نشست‌های چهل سالگی در بیم و امید تنظیم شده است؛ محصول دغدغه و ترجمان تلاش هسته افکار عمومی و تغییرات اجتماعی مرکز رشد دانشگاه امام صادق علیه السلام و نیز هسته ارتباطات سیاسی دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات است که با دعوت، بحث و گفتگو با دلسوزان و صاحب‌نظران سامان یافت. علت پرداختن به چهل سال سرمایه اجتماعی جمهوری اسلامی آن‌چنان که پژوهشگران این کتاب، اذعان داشته‌اند این است که، چهل سالگی سن پختگی است و می‌توان با مرور تجربه‌های این مدت به بررسی آسیب‌ها و نقاط قوت به دست آمده در این چهل سال پرداخت و به چارچوبی تئوریک برای تحلیل و نظریه‌پردازی در حوزه سرمایه اجتماعی جمهوری اسلامی رسید. مؤلفان در این اثر تلاش کرده‌اند ایده‌ها و دیدگاه‌های موافق و مخالف را بدون نقد سریع و سطحی تحلیل‌های فوق به بوته تبیین بگذارند و نهایتا با ارائه نگاهی جامع به همه دیدگاه‌های مطروحه در مسئله سرمایه اجتماعی جمهوری اسلامی، مخاطبان را با جریانات و تفکرهای موجود آشنا کند. نگاهی انتقادی به تفکرات فوق در کنار طرح خود دیدگاه از جذابیت های دیگر این کتاب است. پیغام این کتاب، استفاده از راهبرد خرد جمعی و گفتگو و فحص تخصصی و نه جنجال و تخریب در موضوعاتی که دراین کتاب به آن پرداخته شده است، می باشد که این مهم با انتشار این کتاب در دانشگاه امام صادق علیه السلام، ممکن و تسهیل گردیده است. موضوعاتی از قبیل قدرت اجتماعی و مسئله ناامیدی، چهل سالگی انقلاب و مسئله فقدان انباشت تجربه، درماندگی جامعه و راهکارهای برون رفت و خود تخریبی سیستماتیک نهادی از مهم ترین مسائل به کار رفته در این کتاب محسوب می شوند.