انتخاب مدرسه و پته‌های آموزشی

گزارش حاضر، از موضوعی کلیدی به نام «انتخاب مدرسه» شروع می‌کند و مولفه‌های کلیدی انتخاب مدرسه در تولید کیفیت آموزشی را از مسیر بررسی دو نوع مدرسه دولتی-خصوصی دنبال می‌کند. در این جهت، عملکرد مدارس دولتی-خصوصی کشورهای عضو OECD و کشورهای همکار این مجموعه را در برش‌های مختلفی از نتایج آزمون PISA2015 با هم به مقایسه می‌گذارد. در کشورهای مورد بررسی، مدارس خصوصی در سطح قابل توجهی با سازوکار پته، تامین مالی می‌شوند. بررسی عملکرد انواع مدارس روی نتایج یادگیری می‌تواند به نوعی، اثر پته را روشن‌تر کند. از این رو، بر اساس نتایج PISA2015 به تحلیل عوامل موثر موفقیت در این آزمون می‌پردازد. گزارش حاضر تلاش دارد تجارب مثبت و منفی اجرای پته آموزشی را در این نکته خلاصه کند که این سازوکار، بسیار متنوع است و موفقیت آن، به شدت تابع نوع طراحی و عوامل زمینه‌ای آن است. از این جهت، بصیرت‌های خوبی برای تحول‌خواهان آموزشی ایران خواهد داشت تا از ساده‌اندیشی دور شوند اما استنباط‌های این گزارش، لزوما درست و مفید نیستند. انتخاب مدرسه، موضوعی مهم و در زمره مسائل کلیدی و تحولی نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی قرار دارد. این چالش، صرفا انتخاب بین دو یا چند مدرسه یا انتخاب ساده‌ای میان انواعی از مدارس نیست بلکه سرمنشا تفاوت‌های جدی در نظام آموزشی از لایه نظریه تربیت تا نظریه حکمرانی آموزشی و نهایتا لایه خرد و پداگوژیک است. از همین رو گروه‌های مختلف با نگاهی ابزاری یا اصیل به انتخاب، راهکارهای مختلف را با دغدغه‌های بعضا متعارض برای رسیدن به «انتخاب مدرسه» ارائه کرده‌اند. در ایران، انتخاب مدرسه، عموما تحت عنوان تنوع مدرسه دنبال می‌شود. در هر حال، متاسفانه انتخاب مدرسه، در ایران چندان واکاوی نشده و موضع روشنی در نظام تعلیم و تربیت برای آن وجود ندارد. پته نیز یکی از سازوکارهای انتخاب مدرسه است که البته خودش دارای حالات متکثری است و در کشورهای مختلف، به شیوه‌های مختلفی به اجرا درآمده است. از این رو، در گزارش OECD به تجارب 6 کشور منتخب (بلژیک، هلند، استونی، دانمارک، شیلی و سوئد) در اجرای پته آموزشی پرداخته است.